اختلال بلع
اختلال بلع یا دیسفاژی عارضهای است که در آن افراد هنگام بلع درد را تجربه میکنند و یا ممکن است به طور کامل نتوانند مواد غذایی قورت دهند. هر کسی ممکن است به اختلال بلع مبتلا شود، اما این بیماری معمولا در افراد مسن رخ میدهد. علائم دیسفاژی میتواند ترسناک باشد و اغلب به درمان فوری نیاز دارد. در صورت عدم درمان، اختلال بلع می تواند منجر به عوارض جدی از جمله سوء تغذیه شود.
اختلال بلع چیست؟
اختلال بلع ناتوانی در بلع آسان غذا یا مایعات است. افرادی که به سختی در بلعیدن مشکل دارند ممکن است هنگام تلاش برای قورت دادن غذا یا مایعات خود را خفه کنند. این عارضه میتواند در اثر بیماریهای مانند سکته مغزی، بیماری آلزایمر و پارکینسون نیز ایجاد شود و افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. شدت علایم از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است. این عارضه باعث صرف زمان و تلاش بیشتر از حد معمول برای بلع غذا یا مایعات خاص در انتقال آن از دهان به معده میشود.
مشکلات گاه بی گاه در بلع ممکن است زمانی رخ دهد که سریع غذا میخورید یا غذای خود را به درستی نمیجوید. با این حال، اختلال در بلع مداوم ممکن است نشانه برخی از شرایط پزشکی جدیتر باشد که نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.
انواع اختلال بلع
سه نوع اختلال بلع وجود دارد که عبارتند از:
دیسفاژی دهان
در دیسفاژی دهان، مشکل اصلی در دهان وجود دارد و میتواند ناشی از ضعف زبان پس از سکته باشد. این اختلال منجر به مشکل در جویدن غذا یا مشکلات مربوط به بلع غذا از دهان به مری شود.
دیسفاژی حلق
در دیسفاژی حلق مشکل اصلی در گلو وجود دارد. مشکلات در گلو معمولا به دلیل یک علت عصبی است که بر اعصاب آن منطقه تاثیر میگذارد. مشکلات عصبی رایجی که باعث دیسفاژی حلق میشوند، شامل بیماری پارکینسون یا سکته مغزی است.
دیسفاژی مری
در دیسفاژی مری مشکل اصلی در مری است. این نوع از اختلال اغلب به دلیل انسداد یا تحریک در مری ایجاد میشود. دیسفاژی مری برای درمان نیاز به جراحی دارد.
علایم اختلال بلع
افراد مبتلا به این عارضه معمولا درد هنگام بلعیدن یا نوشیدن را تجربه میکنند. برای بسیاری از افراد یک مشکل جزئی و موقت است. با این حال، علایم این بیماری میتواند شدید باشد یا با گذشت زمان بدتر شود. علائم عبارتند از:
- ناتوانی در بلع خوراکیهای مایع و جامد
- احساس گیر کردن غذا در گلو
- سوزش سر دل مکرر
- درد هنگام بلع
- ترشح بیش از حد آب دهان
- نفس کشیدن عمیق یا سرفه هنگام بلع
- کاهش وزن غیر منتظره
- اجتناب از غذا به دلیل مشکلات بلع
علت اختلال بلع
فرآیند بلع متکی به یک تلاش هماهنگ شامل عضلات و اعصاب در دهان و مری است. عوامل زیادی میتوانند روند طبیعی بلع را مختل کنند و منجر به بروز بیماری اختلال بلع شوند. این عارضه اغلب با بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) و عوارض ناشی از آن، مانند باریک شدن در مری مرتبط است. شرایطی مانند سرطان مری نیز میتواند توانایی شما را برای بلع کاهش دهند.
علاوه بر این، برخی از درمانهای پزشکی، مانند پرتودرمانی میتواند باعث بروز بیماری دیسفاژی شود. در برخی افراد، مشکلاتی که مستقیما دستگاه گوارش را درگیر نمیکند، میتواند منجر به این اختلال شود. این شرایط عبارتند از:
- شرایطی که بر سیستم عصبی تاثیر میگذارد، مانند بیماری پارکینسون
- شرایطی که باعث زوال شناختی میشود، از جمله زوال عقل و بیماری آلزایمر
- سکته
- آسیب به سر
- دیابت
- مصرف برخی از داروها، مانند مسدود کنندههای کانال کلسیم و نیتراتها
تشخیص اختلال بلع
اگر از علایم اختلال بلع رنج میبرید، باید قبل از بدتر شدن علایم آن با پزشک مشورت کنید. بسته به ارزیابی اولیه ممکن است برای آزمایش و درمان به یک گفتار درمانگر، یک متخصص مغز و اعصاب یا یک متخصص گوارش ارجاع داده شوید. پزشکان برای تشخیص نوع و شدت بیماری، ممکن است آزمایشات زیر را برای شما تجویز کنند:
آندوسکوپی
در طول آندوسکوپی، یک لوله نازک و انعطافپذیر با یک دوربین کوچک در یک انتها از مری شما عبور داده میشود. همانطور که دوربین در گلوی شما حرکت میکند، هرگونه التهاب، تومور و سایر انسدادهای مری را آشکار میکند. پزشک ممکن است در صورت لزوم نمونه بیوپسی نیز بگیرد.
مانومتری
مانومتری که به آن تست عضله مری نیز گفته میشود، کاملا شبیه به آندوسکوپی است. طی این آزمایش، یک لوله کوچک متصل به یک دستگاه ثبت فشار وارد مری میشود. این ابزار انقباضات عضلانی مری را هنگام بلع ارزیابی میکند.
کنتراست اشعه ایکس
برای این آزمایش، پزشک از شما میخواهد که یک محلول باریم بنوشید که مری شما را میپوشاند تا در اشعه ایکس شفافتر شود. این پوشش باریم به شناسایی هرگونه تغییر در ساختار مری کمک میکند.
CT/MRI
اسکنهای تصویربرداری مانند سی تی یا ام آر آی ممکن است برای تجسم ناحیه اطراف سر و گردن استفاده شود. اگر مشکوک به تومورهای پشت، گردن، گلو یا مغز باشد، آنها به ویژه مفید هستند.
عوارض اختلال بلع
اختلال بلع معمولا علامت یک بیماری زمینهای است بنابراین با طیف وسیعی از عوارض همراه است. با این حال، مشکل در بلع مستقیما میتواند عوارض جسمی مختلفی را ایجاد کند که عبارتند از:
- سوء تغذیه
- کاهش وزن
- کم آبی بدن
- نقص رشد در کودکان
- پنومونی آسپیراسیون
- سندرمهای آسپیراسیون سمی
- عفونتهایی مانند عفونت های دندانی
- فیبروز ریوی
درمان اختلال بلع
نوع و علت بروز اختلال بلع اساسا مسیر درمان این بیماری را تعیین میکند اما اغلب شامل تغییرات رژیم غذایی است. این اختلال اگر نادیده گرفته شود یا به موقع درمان نشود، میتواند منجر به سایر مشکلات سلامتی مانند سوء تغذیه و کم آبی در فرد شود.
بلع درمانی معمولا توسط متخصص گفتار و زبان ارائه میشود. بیماران مجبور میشوند روشهای مختلف و کارآمدتر بلع را بیاموزند. تقویت عضلات را میتوان با تمرینات انجام داد و آنها را قادر ساخت تا بهتر پاسخ دهند. برخی از رژیمهای غذایی، شامل مایعات و ترکیبی از آنها میتوانند بلع را راحتتر کنند.
گفتاردرمانی
گفتاردرمانی برای یادگیری تکنیکهای جدید بلع بسیار موثر در درمان مشکلات بلع میباشد.
تغییر رژیم غذایی
تغییر قوام غذا و مایعات برای ایمنتر کردن آنها برای بلعیدن
داروها
مشکلات بلع ناشی از GERD را میتوان با داروهای خوراکی کاهش دهنده اسید درمان کرد. بسته به علت، ممکن است با دارو درمان شود. به عنوان مثال، مهارکننده هایی که برای درمان سوء هاضمه استفاده میشوند، ممکن است علائم ناشی از باریک شدن یا زخم شدن مری را بهبود بخشند.
بوتاکس
گاهی اوقات میتوان از بوتاکس برای درمان تنگی استفاده کرد، وضعیتی که در آن ماهیچههای مری خیلی سفت میشوند و اجازه نمیدهند غذا و مایعات وارد معده شوند.
بوتاکس میتواند برای فلج کردن ماهیچههای سفت شده که از رسیدن غذا به معده جلوگیری میکند استفاده شود. با این حال، اثرات تنها برای حدود 6 ماه باقی میماند.
عمل جراحي
اتساع آندوسکوپی
اتساع آندوسکوپی به طور گسترده ای برای درمان دیسفاژی ناشی از انسداد استفاده می شود. همچنین میتوان از آن برای کشش مری در صورت زخم استفاده کرد. اتساع آندوسکوپی در طی معاینه داخلی مری با استفاده از آندوسکوپی انجام می شود.
گذاشتن استنت
اگر سرطان مری وجود داشته باشد که قابل برداشتن نیست، معمولا توصیه میشود به جای اتساع آندوسکوپی، استنت قرار دهند. به این دلیل است که اگر سرطان باشد، در صورت کشیده شدن مری، خطر سوراخ شدن مری وجود دارد. استنت (معمولا یک لوله توری فلزی) در حین آندوسکوپی یا تحت هدایت اشعه ایکس به مری وارد میشود. سپس استنت به تدریج منبسط میشود تا مسیری به اندازه کافی وسیع ایجاد کند که اجازه عبور غذا را بدهد. برای باز نگه داشتن استنت بدون انسداد، باید رژیم غذایی خاصی را دنبال کنید.
رفلاکس معده و مشکل بلع
برخی از مشکلات معده مانند رفلاکس معده ممکن است باعث ایجاد اختلال بلع شود. بیماران مبتلا به رفلاکس معده به دلیل درد به اندازه کافی غذا نمیخورند و ممکن است دچار اختلال بلع شوند. در این بیماری سوزش سر دل بسیار رایج است. در این شرایط داروهای ضد اسید برای بهبود رفلاکس معده و برطرف کردن مشکل بلع بسیار مفید هستند.
فهرست منابع