یبوست چیست؟
یبوست معمولا زمانی اتفاق میافتد که ضایعات یا مدفوع خیلی آهسته از طریق دستگاه گوارش حرکت میکنند یا نمیتوانند به طور موثر از رکتوم دفع شوند، که ممکن است باعث سفت و خشک شدن مدفوع شود. یبوست مزمن علل احتمالی زیادی دارد.
یبوست چیست؟
یبوست یک بیماری شایع است که افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار میدهد. این میتواند به این معنی باشد که دفع به طور منظم صورت نمیگیرد یا نمیتوانید روده خود را به طور کامل تخلیه کنید. همچنین مدفوع میتواند سفت و تودهای و همچنین به طور غیرعادی بزرگ یا کوچک باشد.
بیشتر ما هر از گاهی دچار یبوست میشویم. عواملی مانند بیماری، کم تحرکی، مسافرت، داروها و غیره میتوانند باعث بینظمی در حرکات روده شود. برای اکثر افراد، این علائم کوتاه مدت هستند و تاثیر زیادی بر زندگی روزمره ندارند. اما برای برخی، شروع ناگهانی این عارضه ممکن است اولین علامت بیماریهای روده مانند انسداد یا التهاب باشد. شروع ناگهانی و مداوم میتواند یک عامل نگرانی مهم باشد. اگر علائم فرد بسیار دردناک و همراه با تب، خونریزی یا استفراغ باشد، باید به پزشک اطلاع دهد.
انواع یبوست
دو نوع اصلی یبوست وجود دارد: اولیه و ثانویه.
یبوست اولیه
یبوستی است که بدون هیچ علت مشخصی رخ میدهد. این یبوست 3 نوع مختلف دارد:
-
دفع طبیعی
در این نوع فرد خود را دچار یبوست میداند، اما قوام مدفوع او طبیعی است و بطور منظم به دستشویی میرود. این افراد ممکن است علائمی مانند نفخ شکم و درد را تجربه کنند.
-
دفع آهسته
افرادی که دارای یبوست دفع آهسته هستند، پس از صرف غذا، رودههایشان به طور طبیعی تحریک نمیشود. بنابراین، غذا در دستگاه گوارش کندتر از حد معمول حرکت میکند و در زمان بیشتری از روده بزرگ عبور میکند. بنابراین این افراد دفعات دفع کمتری دارند.
-
یبوست خروجی
یبوست خروجی بعلت آسیب به عضلات کف لگن رخ میدهد. این عضلات از روده و مثانه و رحم در زنان حمایت میکنند. آسیب به عضلات کف لگن یا اعصاب، دفع مدفوع را برای فرد مشکل میکند. این آسیب میتواند به دلایل مختلفی از جمله بارداری و زایمان بوجود بیاید.
یبوست ثانویه
یبوست ثانویه در اثر داشتن یک بیماری زمینهای یا یک عارضه جانبی مصرف دارو یا سبک زندگی رخ میدهد.
علائم یبوست
علائم یبوست در افراد میتواند متفاوت باشد، برخی علائم عبارتند از:
- کمتر از سه بار اجابت مزاج کردن در هفته
- دفع مدفوع سفت یا خشک
- احساس سیری، حتی پس از رفتن به دستشویی
- زور زدن زیاد برای تخلیه رودهها
- تاخیر در حرکات روده به دلیل درد داشتن
- نیاز فرد به استفاده از دستها برای کمک به حرکات روده
در چه زمانی به پزشک باید مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده موارد زیر یا عدم بهبود علایم به پزشک مراجعه کنید:
- خونریزی از راست روده
- خون در مدفوع
- درد مداوم شکم
- درد در قسمت پایین کمر
- احساس نفخ دائمی در روده
- استفراغ
- تب
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
علت یبوست
وظیفه اصلی روده بزرگ جذب آب از مواد غذایی باقیمانده در هنگام عبور از سیستم گوارش است. سپس مدفوع (ضایعات) ایجاد میکند. عضلات روده بزرگ در نهایت ضایعات را از طریق راست روده به بیرون میراند تا از بین بروند. اگر مدفوع به مدت طولانی در روده بزرگ باقی بماند، ممکن است سخت و سخت شود. رژیم غذایی نامناسب اغلب باعث یبوست میشود. فیبر غذایی و مصرف آب کافی برای کمک به نرم نگه داشتن مدفوع ضروری است.
دلایلی که افراد دچار یبوست میشوند عبارتند از:
- استرس و تغییرات روتین
- گرفتن رژیم غذایی کم فیبر
- کم آب بودن بدن
- ورزش کم
- به تعویق انداختن دستشویی رفتن
- مسافرت
- مصرف داروهایی مثل آنتی اسیدهای خاص، داروهای ضد درد و دیورتیکها
- بارداری
- سن بالاتر از 60 سال
- سکته مغزی
- داشتن مشکلات کولون یا رکتوم مثل انسداد روده، IBS یا دیورتیکولوز
- مصرف بیش از اندازه ملین
- مشکلات هورمونی، مثل کم کاری غده تیروئید
- دیابت
- افسردگی
- کمبود ویتامین و مواد معدنی
- شقاق مقعد
- آسیب عصبی
- آسیب های نخاعی
- بیماریهای موثر بر سیستم عصبی مثل بیماری پارکینسون و ام اس
- سرطان روده بزرگ
یبوست و التهاب روده
یبوست یکی از عوارض بیماری کولیت اولسراتیو (UC) است. کولیت یک بیماری التهابی روده است که باعث ایجاد التهاب در روده بزرگ و راست روده میشود. اگر این التهاب در رکتوم رخ میدهد، خطر کولیت بیشتر است. این نوع کولیت با عنوان پروکتیت شناخته میشود.
یبوست و بارداری
وقتی میزان هورمون در بدن برای حمایت از بارداری افزایش یابد، ممکن است یبوست اتفاق افتد. بین 16 تا 39 درصد از افراد در دورهای از بارداری دچار این عارضه میشوند. معمولا در سه ماهه سوم بارداری، وقتی که جنین سنگینتر است و بیشترین فشار را به روده وارد میکند، احتمال وقوع این عارضه بسیار است. گاهی اوقات، تا سه ماه پس از تولد نوزاد همچنان فرد دچار این عارضه است.
یبوست در کودکان
یبوست در کودکان رایج است و معمولا کودکان بعلت کم تحرکی روده یا مدفوع سفت و خشک هستند. علل شایع آن در کودکان شامل آموزش زود هنگام توالت رفتن و تغییر در رژیم غذایی میباشد. خوشبختانه در اکثر موارد این عارضه در کودکان موقتی است. تشویق فرزند به ایجاد تغییراتی ساده در رژیم غذایی مثل خوردن میوهها و سبزیجات غنی از فیبر و نوشیدن آب بیشتر میتواند تا حد بسیار زیادی کمک کند. در صورت تشخیص و تجویز پزشک ممکن است بتوان با ملینها درمان کرد.
چه زمانی یبوست خطرناک است؟
پیشنهاد میشود در صورت داشتن علائم زیر همراه با یبوست کمک فوری پزشکی بگیرید:
- درد شدید و یا دائمی شکم
- استفراغ
- نفخ
- خون در مدفوع
- داشتن علائمی که بهبود نمییابند یا حتی پس از انجام اقدامات خودمراقبتی در خانه، از جمله ملینها، بدتر میشوند.
- ادامه درد پس از تلاش برای دستشویی یا دردی که بدتر میشود.
- داشتن یبوست همراه با اسهال
این علائم میتواند نشانهای از خونریزی در دستگاه گوارش یا انسداد روده باشند.
تشخیص یبوست
در تشخیص یبوست پزشک معمولا:
- پرسش سوالاتی در مورد بیماری زمینهای و دارو از بیمار
- انجام معاینه فیزیکی از جمله معاینه مقعدی
- انجام آزمایش خون برای بررسی شمارش خون، الکترولیتها و عملکرد تیروئید
- تست تحلیل انتقال کولورکتال، که برای آزمایش نحوه حرکت غذا در روده بزرگ استفاده میشود. برای این آزمایش، فرد قرصی را میبلعد که دارای نشانگرهای کوچکی است که در عکس اشعه ایکس نشان داده میشود.
- مانومتری آنورکتال، تستی است که برای بررسی عملکرد عضله اسفنکتر مقعد استفاده میشود. پزشک یک لوله نازک با نوک بالون را وارد مقعد میکند. وقتی لوله داخل است، بادکنک را باد کرده و بیرون میکشند. میبینند آیا عضلات شما به درستی منقبض میشوند یا خیر.
- تنقیه باریم اشعه ایکس، نوعی آزمایش است که برای بررسی کولون استفاده میشود. برای این آزمایش، شب قبل مایع مخصوصی برای پاک شدن روده باید مصرف شود. در این آزمایش با وارد کردن رنگ باریم در رکتوم، ناحیه رکتوم و کولون برجسته شده و پزشک بهتر میتواند این ناحیه را در عکس اشعه ایکس مشاهده کند.
- کولونوسکوپی نوع دیگری از آزمایش است که برای بررسی کولون از آن استفاده میکنند. پس از دادن مسکن به بیمار، پزشک در این آزمایش، روده بزرگ را با استفاده از کولونوسکوپ معاینه میکند. این لوله مجهز به دوربین و منبع نور است.
درمان یبوست
راههای طبیعی زیادی برای کمک به درمان یبوست وجود دارد. مردم میتوانند این کارها را در خانه خود انجام دهند و بیشتر آنها از نظر علمی پشتیبانی میشوند.
درمان یبوست اولیه
اغلب با افزایش دریافت فیبر با مصرف بیشتر میوهها، سبزیجات و غلات کامل، نوشیدن آب بیشتر، ورزش کردن بیشتر، مصرف ملین.
درمان یبوست ثانویه
ابتدا باید علت آن شناسایی و درمان شود. مثلا دیابت کنترل نشده خطر آسیب عصبی را افزایش میدهد که میتواند منجر به این عارضه شود. پس فرد باید دیابت را مدیریت کند. تغییرات رژیم غذایی و ورزش نمیتواند علت اصلی را درمان کند، اما میتواند از بدتر شدن یبوست جلوگیری کند. افزایش فعالیت بدنی، خوردن فیبر بیشتر و نوشیدن مایعات بیشتر کمک کننده هستند. در صورت تشخیص پزشک، فرد مبتلا ممکن است برای ترمیم یا برداشتن قسمت ناکارآمد کولون خود به جراحی نیاز داشته باشد.
فیزیوتراپی کف لگن با بیوفیدبک
فیزیوتراپی کف لگن با بیوفیدبک در محیط مطب توسط متخصص انجام میشود. در طول جلسه شما روی یک صندلی راحت یا تخت با لباس معمولی مینشینید. دو حسگر یکی روی شکم و حسگر کوچک در کانال مقعد قرار میگیرد. این حسگرها برای اندازه گیری فعالیت عضلات کنترل کننده روده و مثانه طراحی شدهاند. همانطور که ماهیچهها را سفت یا شل میکنید، تغییراتی در صفحه کامپیوتر مشاهده میشود. متخصص با این اطلاعات به شما کمک میکند تا ماهیچههای صحیح را شناسایی کنید و یاد بگیرید که چگونه در تمرین تغییرات مورد نیاز را ایجاد کنید.
درمان خانگی یبوست
- مکمل فیبردار مصرف کنید.
- چند لیوان آب بنوشید.
- ملین مصرف کنید.
- ملین اسمزی مصرف کنید ( عملکرد ملینهای اسمزی با ملینهای محرک متفاوت است و برای کمک به حرکت مایعات در روده بزرگ طراحی شدهاند).
- از ملین روان کننده استفاده کنید.
- از نرم کننده مدفوع استفاده کنید.
- تنقیه کنید.
- به حالت اسکوات دستشویی کنید.
- ورزش کنید.
- ماساژ روده بزرگ را امتحان کنید.
عوارض یبوست
بعضی از عوارض یبوست مزمن عبارتند از:
- نهفتگی مدفوع: قسمت تحتانی روده و رکتوم به قدری مملو میشود که ماهیچههای روده نمیتوانند آن را بیرون برانند.
- بی اختیاری مدفوع: پر شدن بیش از حد روده میتواند منجر به سرریز شدن آن شود.
- بواسیر: زور زدن مداوم برای باز کردن روده میتواند به رگهای خونی راست روده آسیب بزند.
- پرولاپس رکتوم: فشار آوردن مداوم به مقعد بخشی از پوشش رکتوم را از مقعد بیرون میراند.
- بی اختیاری ادرار: فشار آوردن مداوم عضلات کف لگن را ضعیف میکند. بنابراین احتمال دفع غیر ارادی ادرار را به خصوص در هنگام سرفه، خنده یا عطسه بیشتر میشود.
فهرست منابع