بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادرار میتواند برای بسیاری از افراد یک مسئله شرم آور باشد. بی اختیاری ادرار از دست دادن کنترل مثانه است که معمولا در افراد مسن و زنانی که زایمان کردهاند یا یائسه شدهاند دیده میشود. عفونتهای دستگاه ادراری، اختلالات کف لگن و بزرگی پروستات از دیگر علل هستند.
بی اختیاری ادرار چیست؟
بی اختیاری ادرار زمانی است که ادرار فرد به طور تصادفی نشت میکند. بی اختیاری ادرار، که به مثانه بیش فعال نیز معروف است، در افراد مسن، به ویژه زنان، شایعتر است اما ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد. بسیاری از افراد از این موضوع خجالت میکشند و از فعالیتهای عادی خود دوری میکنند.
انواع بی اختیاری ادرار
انواع بی اختیاری ادرار عبارتند از:
بی اختیاری ادرار استرسی
هنگامی که بعلت خندیدن، سرفه و عطسه، ورزش یا بلند کردن یک چیز سنگین به مثانه فشار وارد شود، ادرار فرد نشت میکند.
بی اختیاری ادرار اضطراری
در این حالت فرد میل ناگهانی و شدید برای ادرار کردن پیدا میکند که با از دست دادن غیرارادی ادرار (حتی در طول شب) همراه است. بی اختیاری اضطراری ممکن است به دلیل عفونت یا یک وضعیت شدیدتر مانند یک اختلال عصبی یا دیابت باشد.
بی اختیاری سرریزی
فرد به دلیل تخلیه نشدن کامل مثانه،دچار ادرار مکرر میشود.
بی اختیاری ادرار عملکردی
یعنی یک نقص جسمی یا ذهنی فرد را از رسیدن به موقع به توالت باز میدارد. مثلا اگر آرتریت شدید دارید، ممکن است نتوانید دکمه شلوار خود را به اندازه کافی باز کنید.
بی اختیاری مختلط
به تجربه بیش از یک نوع بی اختیاری ادرار – اغلب ترکیبی از بی اختیاری استرسی و بی اختیاری فوری گفته میشود.
علائم بی اختیاری ادرار
علائم بی اختیاری ادرار در افراد می تواند شامل:
- نشت ادرار هنگام سرفه، عطسه، خنده یا ورزش کردن
- تمایل ناگهانی و غیرقابل کنترل برای ادرار کردن
- تکرر در ادرار
- بیدار شدنهای پی در پی در شب برای ادرار کردن
- ادرار کردن هنگام خواب
دلایل بی اختیاری ادرار
دلایل بی اختیاری ادرار براساس موقتی و دائمی بودن، متفاوت است. برخی از دلایل احتمالی شامل:
- نوشیدنیها، غذاها و داروهای میتوانند مثانه را تحریک کنند و موجب افزایش حجم ادرار شوند. الکل ، کافئین ، نوشیدنیهای گازدار و آب گازدار، شیرین کنندههای مصنوعی، شکلات، فلفل تند، غذاهای ادویهدار، غذاهای دارای شکر و اسید، داروهای قلب و فشار خون، داروهای آرام بخش و شل کننده عضلانی، دوزهای بالای ویتامین سی
- عفونت مجاری ادراری: عفونت میتواند مثانه فرد را تحریک کنند و باعث ایجاد میل شدید به ادرار و گاهی اوقات بی اختیاری میشود.
- یبوست: از آنجا که رکتوم به مثانه نزدیک است عصبهای مشترک زیادی با آن دارد. یبوست باعث میشود این اعصاب بیش از حد فعال شوند و موجب تکرر ادرار شوند.
- بارداری: بالا رفتن وزن جنین و تغییرات در هورمونها میتواند باعث بی اختیاری ادرار استرسی شود.
- زایمان: زایمان طبیعی میتواند ماهیچههای کنترل مثانه را ضعیف کند و به اعصاب مثانه و و منجر به افتادگی کف لگن شود.
- بالا رفتن سن: پیری ماهیچه مثانه میتواند ظرفیت مثانه برای ذخیره ادرار کاهش دهد. همچنین با افزایش سن، انقباضات غیرارادی مثانه بیشتر میشود.
- یائسگی: بدن زنان پس از یائسگی استروژن کمتری تولید میکند. در حالیکه این هورمون به سلامت مثانه و مجاری ادرار کمک میکند. زوال این بافتها موجب تشدید بی اختیاری میشود.
- بزرگ شدن پروستات: در مردان به خصوص در مردان مسن، بی اختیاری اغلب ناشی از بزرگ شدن غده پروستات است، که به آن هیپرپلازی بافت پروستات نیز میگویند.
- سرطان پروستات: بی اختیاری استرسی یا بی اختیاری فوری در مردان میتواند مربوط به سرطان پروستات درمان نشده باشد. اما معمولا بی اختیاری ادرار از عوارض جانبی درمان سرطان پروستات است.
- انسداد: تومور و سنگ در مجاری ادراری میتواند جریان ادرار را مسدود کند و منجر به بی اختیاری سرریز شود. سنگ مثانه نیز گاهی باعث نشت ادرار میشود.
- اختلالات عصبی : بیماری پارکینسون، سکته مغزی، تومور مغزی یا آسیب نخاعی و ام اس میتوانند با سیگنالهای عصبی مربوط به کنترل مثانه تداخل داشته باشند و باعث بی اختیاری ادرار شوند.
تشخیص بی اختیاری ادرار
دکتر ممکن است برای تشخیص از شما سوالاتی درمورد تعداد دفعات ادرار، میزان مصرف نوشیدنی و داروهایی که میخورید بپرسد و بر اساس آنها تستهای زیر را انجام دهد:
معاینات فیزیکی
پزشک در معاینات بدنی برای بانوان معاینه لگنی انجام میدهد و برای آقایان غده پروستات را که بین آلت تناسلی و مثانه قرار دارد بررسی میکند.
تست دیپ استیک
اگر پزشک احتمال عفونت بدهد نمونهای ادرار شما را آزمایش میکند. دیپ استیک یک نوار نازک است که در نمونه ادرار شما فرو میرود و در صورت وجود باکتری تغییر رنگ میدهد.
سونوگرافی
اگر پزشک احتمال بیاختیاری سرریز بدهد، از مثانه شما یک اسکن سونوگرافی میگیرد.
سیستوسکوپی
سیستوسکوپی با استفاده از لولهی اندوسکوپ برای مشاهده داخل مثانه و مجاری ادراری صورت میگیرد و می تواند ناهنجاریهایی را که ممکن است باعث بی اختیاری شوند شناسایی کند.
تست های یورودینامیک
شامل گروهی از آزمایشات است که برای بررسی عملکرد مثانه و مجرای ادرار بکار میروند.
درمان بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادرار میتواند با دارو و یا از بین رفتن علت بی اختیاری مانند بارداری خود بخود بهبود یابد. برای باقی انواع آن، درمانهای زیر توصیه میشود:
- اصلاح سبک زندگی: در صورت داشتن اضافه وزن، کاهش آن میتواند بی اختیاری را بهبود بخشد. میزان مصرف مایعات را قبل از خواب کم کنید. انجام تمرینات کگل نیز میتواند عضلات اطراف مثانه و مجرای ادرار را تقویت کرده و کنترل ادرار را بهتر کند.
- فیزیوتراپی: با کمک بیوفیدبک و تمرینات مخصوص میتوان بی اختیاری را درمان کرد.
- تمرینات مثانه: انجام تمرینات مثانه بتدریج توانایی شما در نگه داشتن ادرار بالا میبرد.
- دارو: پزشک میتواند برای کنترل اسپاسم عضلانی، شل بودن مثانه و کاهش میل به ادرار، دارو تجویز کند.
- دستگاههای پزشکی: گاهی برای درمان از دستگاههای پزشکی خاص که جریان الکتریکی را به اعصاب و ماهیچههای دستگاه ادراری میرسانند استفاده میشود.
- جراحی: زمانی که سایر درمانها نتوانند مفید واقع شوند، جراحی گزینه بعدی است.
درمان خانگی بی اختیاری ادرار
- تغییرات رفتاری: تغییر عادات میتواند به دو نوع اصلی بی اختیاری یعنی بی اختیاری استرسی (بدلیل عطسه و فشار) و بی اختیاری اضطراری کمک کند.
- انجام تمرینات مثانه: این تمرینات شامل کنترل زمان و تعداد دفعات ادرار است. این به پزشک کمک میکند تا برنامهای برای شما تنظیم کند. زمانی که فاصله زمانی بین ادرار کردن طولانیتر شود، مثانه کشیده شده و مایعات بیشتری را نگه میدارد.
- تمرینات کف لگن: یک راه ساده برای تقویت کف لگن است که بعلت زایمان یا افزایش سن ضعیف میشود. این تمرین شامل انجام انقباض و انبساط بطور مکرر در لگن است.
- ترک دخانیات: دخانیات نگه داشتن ادرار را سخت کرده و ماهیچههای مربوطه را تحریک میکند.
- سرکوب کردن احساس فوریت در ادرار : نوع دیگری از تمرینات مثانه که شامل ترکیبی از منحرف کردن ذهن، تنفس عمیق و کگل است.
فیزیوتراپی بی اختیاری ادرار
- تمرینات کگل (کف لگن) : همانطور که در بالا توضیح داده شد ، هدف این تمرین انقباض و آزادسازی کامل عضلات است.
- تمریناتی برای بهبود قدرت عضلانی: فیزیوتراپ تمرینات خاصی را برای افزایش حرکت، کشش و تقویت عضلات به شما آموزش میدهد. بهبود قدرت عضلات به عملکرد مثانه کمک میکند.
- بیوفیدبک: فیزیوتراپ از یک حسگر داخلی برای اندازه گیری فعالیت عضلات کف لگن استفاده میکند. زمانی که ماهیچههای خود را منقبض میکنید فشار وارده به حسگر روی صفحه کامپیوتر نمایش داده میشود تا انقباض و انبساط مناسب مشخص شود.
- تحریک الکتریکی: فیزیوتراپ با استفاده از تحریک الکتریکی ملایم به شما کمک میکند تا از عملکرد عضلات خود آگاهتر شوید.
بی اختیاری ادرار در سالمندان
بی اختیاری ادرار در سالمندان همیشه به معنای خیس کردن لباس و رختخواب نیست، اگر در روز به طور مکرر و بیش از دو بار در شب به توالت بروند یا نیاز به استفاده از پوشک داشته باشند، دچار مشکل هستند. عوامل زیر میتوانند علل بی اختیاری در سالمندان باشند:
- دلیریوم: تغییرات ناگهانی در تفکر و هوشیاری بعلت بیماریهای زمینهای حاد. فرد ممکن است آنقدر گیج باشد که به موقع به توالت نرسد.
- عفونت: عفونت ادراری در افراد مسن میتواند باعث سوزش، درد، گیجی و همچنین تکرر و فوریت ادرار و اغلب بیاختیاری شود.
- التهاب مجاری و واژینیت: در زنان، کوچک شدن بافتهای ادراری و تناسلی منجر به بی اختیاری ادرار میشود و با هورمون درمانی موضعی (کرم ها یا ژل ها) بهبود مییابد.
- داروها: برخی از داروها در بی اختیاری موثر هستند.
- اختلالات روانی: به ویژه افسردگی و هذیان گویی و زوال عقل میتوانند بی اختیاری را بدتر کنند.
- کم تحرکی: به موقع به دستشویی نرسیدن مثلا به دلیل آرتریت یا بیماری پارکینسون .
- یبوست: هنگامی که روده پر از مدفوع است، باعث ایجاد اختلال سرریز میشود.
بی اختیاری ادرار در بارداری
بی اختیاری ادرار در بارداری یا پس از زایمان در زنان شایع است. هنگامیکه بدن در طول بارداری تغییر میکند تا کودک در حال رشد را در خود جای دهد، مثانه تحت فشار قرار میگیرد. اگر علت بی اختیاری فقط بارداری باشد، برای بسیاری از زنان در دوران بارداری طبیعی است.
اگرچه اکثر مشکلات مربوط به کنترل مثانه در طول یا بعد از بارداری به مرور زمان ناپدید میشوند، اما اگر این مشکل تا شش هفته یا بیشتر پس از زایمان ادامه داشت، باید با پزشک خود صحبت کنید. سعی کنید دفعات ادرار کردن خود را در طی روز یادداشت کنید.
فهرست منابع